व्याकरण » विलोम शब्द

 

अथ   × इति
अनुकूल × प्रतिकूल
अज्ञ × विज्ञ
अनुराग × विराग
अंतरंग × बहिरंग
अग्र × पश्च
अधम × उत्तम
अल्पायु × दीर्घायु
अधिक × न्यून
अल्पायु × चिरायु
अपेक्षा × उपेक्षा
अंगीकार × बहिष्कार
अनिवार्य × वैकल्पिक
अधुनातन × पुरातन
अनिवार्य × ऐच्छिक
अपूर्व × भूतपूर्व
अनाथ × सनाथ
अनागत   आगत
आदर × अनादर
आशा × निराशा
आदर × निरादर
आदि × अंत
आर्य × अनार्य
अंतर्द्वंद्व × बहिर्द्वन्द्व
आतुर × अनातुर
अधिकृत × अनधिकृत
आकाश × पाताल
अल्पवृष्टि × अनावृष्टि
आयात × निर्यात
अर्पण × ग्रहण
आहार × निराहार
अल्पज्ञ × बहुज्ञ, सर्वज्ञ
अल्पसंख्यक   बहुसंख्यक
आसक्त × निरासक्त
आस्तिक × नास्तिक
आविर्भूत × तिरोभूत
आकांक्षी × निराकांक्ष
आश्रित × निराश्रित
आभ्यन्तर × बाह्य
आश्रित × अनाश्रित
आंतरिक × बाह्य
आरोह × अवरोह
आवृत × अनावृत
आलोक × अंधकार
आवरण × अनावरण
आकर्षण   विकर्षण
इहलोक × परलोक
उपजाऊ × अनुपजाऊ
उत्थान × पतन
उन्मूलन × रोपण
उन्मुख × विमुख
उत्कृष्ट × निकृष्ट
उत्साही × निरुत्साह
उदयाचल × अस्ताचल
उदघाटन × समापन
उपसर्ग × प्रत्यय
ऊर्ध्व × निम्न
उग्र × सौम्य
उत्तरार्द्ध × पूर्वार्द्ध
उत्सुक × निरुत्सुक
उदार × कृपण
उद्यमी × निरुद्यम
उपद्रवी × निरुपद्रव
उर्वर   ऊसर
उपमान   उपमेय
उपजाऊ   बंजर
ऋणात्मक   धनात्मक
एड़ी × चोटी
एकाधिकार × सर्वाधिकार
ऐक्य × अनैक्य
ऐहिक × पारलौकिक
असली × नकली
आय × व्यय
अपना × पराया
आहूत × अनाहूत
अस्त × उदय
अति   अल्प
आधारयुक्त × आधारहीन
अभिज्ञ × अनभिज्ञ
आसक्त × विरक्त
अग्रज × अनुज
आद्र × शुष्क
अनुरक्त × विरक्त
साधार × निरधार
अवनि × अम्बर
आविर्भाव × तिरोभाव
अमृत × विष
आच्छादित × अनाच्छादित
आलस्य × स्फूर्ति
अमर × मर्त्य
असीम × ससीम
अर्वाचीन × प्राचीन
अनायास × सायास
उपसर्ग × परसर्ग
उत्कर्ष × अपकर्ष
उन्नति × अवनति
उपकार × अपकार
उद्धत × विनीत
ऊर्ध्व × अधो
उषा × संध्या
उदार × संकीर्ण
एकल × सकल
उपयोगी × अनुपयोगी
कथ्य × अकथ्य
कोमल × कठोर
क्रूर × अक्रूर
कीर्ति × अपकीर्ति
कृत्रिम × प्राकृतिक
कुटिल × सरल
कलुषित × निष्कलुष
कृतज्ञ × कृतघ्न
कुख्यात × विख्यात
कुख्यात × प्रख्यात
कमी × बहुलता
कमी × अधिकता
कनिष्ठ × वरिष्ठ
कनिष्ठ × ज्येष्ठ
कल्पित × सत्य
काट्य × अकाट्य
कोलाहल × शांति
कोलाहल × नीरवता
कामुक × निष्काम
क्रियाशील × निष्क्रिय
खल × सज्जन
खिलना × मुरझाना
खगोल × भूगोल
गुण × दोष
गरीब × अमीर
ग्रस्त × मुक्त
गमन × आगमन
गुप्त × प्रकट
गृहस्थ × संन्यासी
गरल × सुधा
गहरा × उथला
गरिमा × लघिमा
घाटा × मुनाफा
कोमल × कर्कश
कटु ×  
क्रम × व्युत्क्रम
कलंकित × निष्कलंक
कुटिल × ऋजु
सुगंध × दुर्गंध
क्रोध × क्षमा
कामी × निष्काम
कायर × वीर
खुशबू × बदबू
खाद्य × अखाद्य
गृही × त्यागी
गुण × अवगुण
गणिका × साध्वी
गंभीर × वाचाल
घटना × बदना
चुस्त × सुस्त
चर × अचर
चेतन × जड़
चिंतित × निश्चिंत
चिरंतन   नश्वर
चरित्रवान × चरित्रहीन
चंचल × मंथर
जीव × ब्रह्म
ज्योतिर्मय × तमोमय
जागरण × शयन
जागरण × निद्रा
जीवित × मृत
जीवन × मरण
जानकार × अनजान
जय × पराजय
डरपोक × निडर
जन्म × मृत्यु
चेतन × अचेतन
जानदार × बेजान
चिंतातुर × निश्चिंत
झगड़ालू × शांत
छली × निश्छल
जाग्रत × सुप्त
तीक्ष्ण × कुंठित
तीव्र, द्रुत × मंद, मंथर
तटस्थ × पक्षपाती
तामसिक × सात्विक
तुलनीय × अतुल
तेजस्वी × निस्तेज
तुच्छ × महान
तप्त × शीतल
थलचर × जलचर
थलचर × नभचर
दयालु × निर्दय
दाता × सूम
देशभक्त × देशद्रोही
दुराशय × सदाशय
दुर्जन × सज्जन
धार्मिक × अधार्मिक
धन्य × धिक्कार
धनवान   अकिंचन, धनहीन
नया × पुराना
निंदा × प्रशंसा
निंदा × स्तुति
नश्वर × अनश्वर
निर्लज्ज × सलज्ज
नश्वर × शाश्वत
पर्याप्त × अपर्याप्त
तरल × ठोस
दानी × कृपण
तरुण × वृद्ध
दृश्य × अदृश्य
तृप्त × अतृप्त
धैर्यवान × अधीर
थोक × परचून
निंदनीय × प्रशंसनीय
देव × दानव
नूतन × पुरातन
पूर्वज × वंशज
नमक हराम × नमक हलाल
नश्वर × शाश्वत
पर्याप्त × अपर्याप्त
प्रत्यक्ष × परोक्ष
प्रत्यक्ष × अप्रत्यक्ष
पतनोन्मुख × विकासोन्मुख
प्रधान × गौण
परुष × कोमल
परमार्थ × स्वार्थ
पूर्ववर्ती × परवर्ती
पूर्ववर्ती × अनुवर्ती
पतिव्रता × कुलटा
प्रभु × भृत्य
भयभीत × निर्भय
भीरू × निर्भय
मुख × पृष्ठ
मुख × प्रतिमुख
मिलन × बिछोह
मोक्ष × बंधन
मानव × दानव
अनुज × दनुज
मधुर × कटुक
मौन × मुखर
मान × अपमान
मितव्यय × अपव्यय
पूर्वज × वंशज
मिलन × विरह
प्रवृत × निवृत
मुख्य × गौण
परुष × अपरुष
मसृण × रूक्ष
पुष्ट × क्षीण
मोही × निर्मोह
पाश्चात्य × पौर्वात्य
मिथ्या × सत्य
मृदुल   रुक्ष
भद्र × अभद्र
भूषण   दूषण
महात्मा × दुरात्मा
यथार्थ × आदर्श
योगी × भोगी
यश × अपयश
रिक्त × पूर्ण
रुग्ण × स्वस्थ
रोगी × निरोग
राजी × नाराज
राजतंत्र × प्रजातन्त्र
लिखित × मौखिक
लिप्त × निर्लिप्त
वाद × विवाद
व्यष्टिगत × समष्टिगत
विस्तृत × संक्षिप्त
विषाद × आह्लाद
विवादपूर्ण × विवादहीन
विकारी × निर्विकार
विविधता × एकता
यथार्थ × कल्पित
रचनात्मक × ध्वंसात्मक
रचनात्मक × विनाशात्मक
लघु × दीर्घ
लाभ × हानि
लोभी × निर्लोभ
लोभ × संतोष
लघु × गुरु
वैर × प्रीत
व्यास × समास
विवेकशील × विवेकहीन
विधवा × सधवा
वक्ता × श्रोता
विपन्न × सम्पन्न
विवेक × निर्विवेक
विशिष्ट × सामान्य
विस्तार × संक्षेप
वैर × प्रीत
विषाद × हर्ष
विवेक × निर्विवेक
विवादग्रस्त × विवादमुक्त
विकारी × अविकारी
वक्ता × श्रोता
विस्तार × संक्षेप
विपत्ति   सम्पति
श्रांत × अश्रांत
शिक्षित × अशिक्षित
शांति × अशांति
शांति × क्षोभ
शांत × क्षुब्ध
श्रमजीवी × बुद्धिजीवी
शीत × उष्ण
श्वेत × कृष्ण
शकुन × अपशकुन
शुक्ल × कृष्ण
शोषक × पोषक
श्रीगणेश × इतिश्री
स्वकृत × अस्वकृत
संतोष × असंतोष
सम × विषम
साधु × असाधु
सुर × असुर
स्वर्ग × नरक
स्वदेश × परदेश
स्वदेश × विदेश
सजीव × निर्जीव
सापेक्ष × निरपेक्ष
सकाम × निष्काम
सामिष × निरामिष
साक्षर × निरक्षर
सचेष्ट × निश्चेष्ट
साधार × निराधार
सच्चरित्र × दृश्चरित्र
सुगम × दुर्गम
सुबोध × दुर्बोध
स्वधर्मी × विधर्मी
संयोग × वियोग
स्वाधीन × पराधीन
स्वावलंबी × परावलंबी
स्थूलकाय × कृशकाय
संधि × विग्रह
स्वजाति × विजाति
सुपुत्र × कुपुत्र
संघटन × विघटन
सुदूर × सन्निकट
संक्षिप्त × विस्तृत
सुधार × विकार
ह्रस्व × दीर्घ
हीन × उच्च
क्षम्य × अक्षम्य
क्षुद्र × विराट
शिष्ट × अशिष्ट
सार्थक × निरर्थक
शांत × अशांत
सक्रिय × निष्क्रिय
श्वेत × अश्वेत
सबल × निर्बल
शासक × शाषित
साकार × निराकार
शोषक × शोषित
सरस × नीरस
शुभ्र × कृष्ण
सुशील × दुःशील
सभ्य × असभ्य
संश्लेषण × विश्लेषण
स्पृश्य × अस्पृश्य
स्वतंत्र × परतंत्र
सृष्टि × प्रलय
स्थूल × सूक्ष्म
संक्षेप × विस्तार
सहायक × विरोधी
स्पृही × निस्पृह
स्थावर × जंगम
सकारात्मक   नकारात्मक
सम्मुख   विमुख
सन्यासी   गृहस्थ
स्वकीय   परकीय
हास, हास्य × रूदन
हेय   ग्राह्य

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *